سنگ‌های آذرین یکی از سه گروه اصلی سنگ‌ها در زمین‌شناسی هستند که از سرد شدن و جامد شدن مواد مذاب (ماگما) تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها بر اساس محل و شرایط سرد شدن ماگما به دو دسته سنگ‌های آذرین درونی و سنگ‌های آذرین بیرونی تقسیم می‌شوند. سنگ‌های آذرین در طبیعت نقش مهمی در پوسته زمین ایفا می‌کنند و در ساخت و ساز و صنعت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه، طبقه بندی سنگ‌های آذرین، ویژگی‌ها، نحوه تشکیل و انواع آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

طبقه بندی سنگ های آذرین

سنگ‌های آذرین بر اساس ترکیب شیمیایی، اندازه دانه‌ها و شرایط تشکیل طبقه‌بندی می‌شوند. در حالت کلی، دو نوع اصلی سنگ آذرین درونی و سنگ آذرین بیرونی وجود دارد. در طبقه‌بندی علمی‌تر، این سنگ‌ها بر اساس میزان سیلیس موجود به دسته‌های فلسیک، حدواسط، مافیک و اولترامافیک تقسیم می‌شوند.

طبقه بندی سنگ های آذرین به روش‌های مختلف

1. بر اساس محل تشکیل:
   • سنگ‌های آذرین درونی (مانند گرانیت، دیوریت، گابرو)
   • سنگ‌های آذرین بیرونی (مانند بازالت، ریولیت، آندزیت)
2. بر اساس ترکیب شیمیایی:
   • فلسیک (سیلیس زیاد، روشن)
   • مافیک (سیلیس کم، تیره)
3. بر اساس اندازه بلورها:
   • درشت‌بلور (تشکیل در عمق زیاد و سرد شدن آهسته)
   • ریزبلور (تشکیل در سطح زمین و سرد شدن سریع)

ویژگی‌های سنگ‌های آذرین

سنگ‌های آذرین دارای ویژگی‌های خاصی هستند که آن‌ها را از دیگر انواع سنگ‌ها متمایز می‌کند.

• عدم لایه‌بندی: برخلاف سنگ‌های رسوبی، این نوع سنگ‌ها لایه‌لایه نیستند.
• دانه‌بندی متنوع: بسته به سرعت سرد شدن ماگما، دانه‌های ریز یا درشت دارند.
• ساختار بلوری: دارای ساختار کریستالی که در برخی موارد به وضوح قابل مشاهده است.
• مقاومت بالا: به دلیل فرآیند شکل‌گیری، سنگ‌های آذرین سخت و مقاوم هستند.
• منافذ گازی: برخی از سنگ‌های آذرین دارای حفره‌هایی ناشی از خروج گازهای آتشفشانی هستند.

نحوه تشکیل سنگ‌های آذرین

سنگ‌های آذرین چگونه تشکیل می‌شوند؟ این سنگ‌ها از انجماد ماگما در داخل پوسته یا بر روی سطح زمین به وجود می‌آیند.

• سنگ‌های آذرین درونی: زمانی که ماگما به آرامی در اعماق زمین سرد شود، بلورهای بزرگ ایجاد شده و سنگ‌هایی مانند گرانیت و گابرو شکل می‌گیرند.
• سنگ‌های آذرین بیرونی: زمانی که ماگما به سطح زمین برسد و به سرعت سرد شود، بلورهای ریز تشکیل شده و سنگ‌هایی مانند بازالت و ریولیت به وجود می‌آیند.

جدول طبقه‌بندی سنگ‌های آذرین

رگه آذرین چیست؟

رگه‌های آذرین زمانی تشکیل می‌شوند که مواد مذاب به درون شکستگی‌ها و درزهای سنگ‌های دیگر نفوذ کرده و به مرور زمان سرد شوند. این رگه‌ها معمولاً دارای ترکیبات معدنی متفاوتی هستند و در برخی موارد حاوی فلزات ارزشمند مانند طلا و مس می‌باشند.

تفاوت سنگ‌های آذرین درونی و بیرونی

یکی از معیارهای اصلی طبقه‌بندی سنگ‌های آذرین، محل تشکیل آن‌هاست.

• سنگ‌های آذرین درونی: دارای دانه‌های درشت و ساختار بلوری مشخص.
• سنگ‌های آذرین بیرونی: دارای دانه‌های ریز، بافت شیشه‌ای یا منافذ گازی.
• رنگ سنگ‌ها: سنگ‌های درونی معمولاً روشن‌تر و بیرونی‌ها تیره‌تر هستند.

مثال‌هایی از سنگ‌های آذرین

1. گرانیت: یک سنگ آذرین درونی، مقاوم و پرکاربرد در ساختمان‌سازی.
2. بازالت: سنگ آذرین بیرونی با رنگ تیره و ساختار ریزبلور.
3. دیوریت: دارای ترکیب حدواسط بین گرانیت و گابرو.
4. ریولیت: مشابه گرانیت ولی به دلیل سرد شدن سریع‌تر، دارای بلورهای ریزتر است.
5. گابرو: سنگی تیره، غنی از آهن و منیزیم.

جمع‌بندی

سنگ‌های آذرین از انجماد ماگما در داخل پوسته یا روی سطح زمین شکل می‌گیرند و به دو دسته آذرین درونی و آذرین بیرونی تقسیم می‌شوند. ویژگی‌های سنگ‌های آذرین شامل مقاومت بالا، ساختار بلوری و نبود لایه‌بندی است. طبقه‌بندی سنگ‌های آذرین بر اساس ترکیب شیمیایی و اندازه بلورها انجام می‌شود. این سنگ‌ها کاربرد زیادی در صنعت ساختمان، مجسمه‌سازی و استخراج فلزات دارند. شناخت ویژگی‌های سنگ‌های آذرین و نحوه تشکیل آن‌ها به درک بهتر زمین‌شناسی و کاربردهای مهندسی کمک می‌کند.